La itala periodo (1970-1975)
Carlo Minnaja, Giorgio Silfer (2015), Historio de la esperanta literaturo,
LF-koop, La Chaux-de-Fonds, pp. 377-380.
En majo 1969 Giorgio Silfer, Manuela Bottiglioni kaj Carlo Minnaja subskribas programan manifeston kiu fondas literaturan rondon La Patrolo, kies komenca celo estas krei embrion de itala skolo. Tuj estis invitita al la rondo la sanmarina civitano Nicolino Rossi (la alvokoj ankaŭ poste okazos nur tra ege pripensitaj invitoj), dum Bottiglioni rapide forfadas.
La iniciato povas ŝajni tro aŭdaca kaj orgojla, sed minimume, se ne la prestiĝo, almenaŭ la populareco en Italio estas certigita: Minnaja estas konata enlande kiel denaskulo en familio regule partoprenanta kongresojn, en TEJO li estis vicprezidanto (1961-63) kaj ĝenerala sekretario (1963-66), krome direktoro de Itala Esperanto-Instituto (1967-77) kaj eksa prezidanto de la Itala Esperantista Junularo (en 1973 li fariĝos membro de la Akademio, la unua denaskulo en ĝia historio); Rossi estis premiita ĉe Belartaj Konkursoj kaj publikigis poemojn en Norda Prismo.
Alvenas en 1970 Gaudenzio Pisoni kaj Clelia Conterno, en 1972 Gianluigi Gimelli kaj en 1975 Tazio Carlevaro, itallingvano el Tiĉino. La ĉefa motoro estas Giorgio Silfer, plumnomo (ekde 1973 notarie registrita kiel paralela nomo) de Valerio Ari, ĉe la fondiĝo diplomita elementa instruisto kaj poste dufoja doktoro.
Post timida provo per esperanto-rubriko en la itala gazeto Il meridionale italiano (La itala sudulo), en junio 1970 startas la revuo Literatura Foiro, regule daŭranta ĝis nun per dumonata ofteco kaj fariĝinta tiel nia plej longdaŭra literatura revuo. Kaj la nomo mem de la rondo kaj la nomo de la revuo ne montras apartan fantazion: ili estas simple tradukoj de nomoj de ĉesintaj revuoj iam gloraj en la itallingva panoramo.
La unua numero de Literatura Foiro estas nur 12-paĝa, larĝtipara, sed tuj ĝi montras intereson por aktualaĵoj, kion ĝi flegos ĝis nun.
La Patrolo prezentas la unuan numeron de Literatura Foiro
La Patrolo, Enkonduko,
en: «Literatura Foiro», 1: 2.
«Danke al "Literatura Foiro" italaj verkistoj strebas al pli altnivela kontribuo al la esperanta literaturo: ili volas prezenti al aliaj samideanoj, al kleraj samideanoj, sian laboron, kaj atente konsideri ĉiun opinion».
Kvin jaroj pasis, la redakcio rakontas sin
Redakcio, Konfidence el la redaktejo, en: «Kultura Kongresa Kajero de la Patrolo. Verono, septembro 1974», pp. 20-22.
«"Literatura Foiro" ne estis fondita cele al la starigo de nova "Literatura Mondo" aŭ simile: nia ambicio estis pli modesta, tamen klara – redakti kulturan gazeton en Esperanto, kaj ne esperantistan gazeton [...]. Por atingi tion, ni disponis je preskaŭ amatoraj rimedoj: kvin jaroj provizis nin per sperto, konateco, valoraj kunlaborantoj kaj redaktoroj».
La finna periodo (1976-1978)
Intervjuo de Claude Gacond al Giorgio Silfer,
Svisa Radio Internacia, somero 1977.
Claude Gacond: En niaj elsendoj ni ofte havas la okazon citi erojn el artikoloj aperintaj en Literatura Foiro. Ni hodiaŭ havas la honoron babili kun ĝia ĉefredaktoro, s-ro Giorgio Silfer, italo loĝanta en Finnlando, kie li estas instruisto pri esperanto kaj pri romanidaj lingvoj. Kiu estas laŭ vi la sekreto de tiu interesiĝo pri LF fare de la radioj?
Giorgio Silfer: Tiu interesiĝo estas alte taksata rekompenco por la longjara laboro kiun mi kaj la stabo de LF, ekde la redaktoroj ĝis la plej humilaj organizaj kunlaborantoj, plenumis. Ni povas sintezi ĉi tiun sukceson per la simpla devizo de LF, kiu volas esti revuo en esperanto kaj ne revuo esperantista. Ni celas doni la ekzemplon de gazeto, kiu servas al la starigo de kultura alternativo, sendepende de la esperanta subkulturo. Kvankam en strikta rilato kun esperantologio, kun la esperanto-literaturo, kun lingvistiko, kaj tiel plu. Evidente nia celo estas fari gazeton, kiu estu legebla kaj akceptebla kaj ŝatinda, eĉ se ĝi estus tradukita en nacian lingvon. Fari ion, kio morgaŭ povos esti enviata fare de nacilingvanoj al esperantlingvanoj.
Claude Gacond: Nuntempe unu el la tri redaktejoj de LF troviĝas en La Chaux-de-Fonds. Tio emfazas la kunlaboron, kiu ekzistas inter Kultura Centro Esperantista kaj Literatura Foiro. Ĉu vi povus paroli pri la interna strukturo de tiu ĉi internacia kultura revuo, kiu aperas tute regule jam la okan jaron, se mi ne eraras.
Giorgio Silfer: Vere, ni komencis en 1970, ĝuste en la monato junio, do ni festas nian okan datrevenon. Ĝis nun aperis 43 numeroj, do ni preterpasis la rekordon de nia grava antaŭulo, Nica Literatura Revuo. La strukturon de LF eble ni povas kompari al iu liliputa multnacia konzerno: nome ni havas tri redaktejojn, el kiuj la norda estas la ĉefredaktejo en Finnlando, dum la suda rolis kiel ĉefredaktejo antaŭ du jaroj en Milano, kaj en Svislando ni havas la okcidentan redaktejon. La gazeto estas administrata de konsilantaro, kies prezidanto estas sviso, d-ro Tazio Carlevaro, kaj de tiu administra konsilantaro dependas la ĉefredaktoro kaj la ceteraj kunlaborantoj. Finance LF estas tute memstara, nome ĝi vivas danke al la abonoj, danke al la reklamoj de neesperantistaj entreprenoj, ĉefe turismaj, kaj ankaŭ danke al la bonhavo de kelkaj paralelaj iniciatoj, kiel la librofako aŭ la literatura konkurso, ĉi-foje "Aŭtoro de la Jaro" kaj en la estonto "La Verko de la Jaro". Mi devas diri konklude, ke la Patrolo, tiu ĉi itala kerno, kiu estis la iniciatinto de Literatura Foiro, pli kaj pli akcelis la internaciiĝon de la revuo, kiu en sia administra konsilantaro nuntempe havas ankaŭ francojn, finnojn, nederlandanon, kaj en sia multnacia kunlaborantaro havas usonanojn, japanojn, kaj tiel plu.
Literatura Foiro iĝas oficiala daŭriganto de Norda Prismo
Vilho Setälä, Ivar Paulsson, Ferenc Szilágyi, La sudo heredas la nordon,
en: «Literatura Foiro», 31-32: 2-3.
«Kiel unu el la fondintoj de NP, kiun mi administris ĝis 1965, mi deziras al via "Suda Prismo" progreson; la nomo ne gravas, sed la enhavo tute laŭplaĉe al mi, kaj mi estas certa, ke nia kara Ferenc deziris la samon. Daŭrigu kiel vi komencis, mi deziras al vi sukceson. Kaj mendas du abonojn».
Maldekstre: Giorgio Silfer, Gianfranco Molle kaj Paolo Piccirilli, antaŭ la milana katedralo, por realigi la unuan LF-kasedon.
La svisa periodo (1978-1984)
Stella Meester (2009), Literatura Foiro,
en: "La Ondo de Esperanto", 181, p. 20.
En La Chaux-de-Fonds, la 30an de majo 1980, dekkvino da personoj (patrolanoj kaj ne italaj kunlaborantoj de LF, ekzemple la grava finna agento Irma Heikkilä) fondas Kooperativon de Literatura Foiro (LF-koop), kies organo ĝis nun LF estas. Por la okazo, Giorgio Silfer lasas la stirilon de la redakcio, kiun ĝis la fino de 1995 ĉefredaktos Perla Martinelli, kaj ekde 1996 Ljubomir Trifonĉovski. Hodiaŭ LF estas presata en Bulgario, ĝia redaktado okazas diverslande kaj ĝi fariĝis ankaŭ la organo de Esperanta PEN-Centro kaj de la Lingva Komitato de Esperantio.
Literatura Foiro estas kvazaŭa 360-grada belvidejo al la esperanta-kulturo. Se komence la panorama lorno situis ĉe la itala angulo, kaj la dua stativo estis lokita al la nordo, ekde la 1980aj LF komencas apliki raŭmismon en sia kulturpolitiko, kio perfekte kongruos kun la idealoj de la Ĉarto de PEN-Klubo Internacia. Tie esperanto estas akceptita kiel literatura lingvo en septembro 1993, danke al la klopodoj de la homoj ĉirkaŭ LF: unuavice Giorgio Silfer kaj Perla Martinelli, sed ankaŭ István Nemere, Tazio Carlevaro, Gaston Waringhien.
De tiu belvidejo la rigardo atingas trans beletro la kampojn de (plan)lingvistiko (interalie kun eminentaj kontribuoj de István Szerdahelyi), de historio kaj sociologio (kun la kontribuoj de la raŭma generacio, unuavice Jerzy Leyk, Jouko Lindstedt, Sándor Révész, Balázs Wacha, Walter Żelazny, plus Giorgio Silfer), de teatro, muziko kaj kino. Startante el neniam dementita itala radiko, LF sukcesis tra la jaroj arigi ĉirkaŭ si la grandan plejmulton de la esperanta inteligencio, kaj certe la plej eminentajn, eĉ se inter si konfliktajn, kiel Szerdahelyi kaj Waringhien.
Lingve, LF alprenis klaran pozicion kontraŭ la malaj ekstremismoj de la "praga skolo" kaj la "bona lingvo": kaj fakte nek Karolo Piĉ kaj Fernando Diego, nek Claude Piron kaj Corsetti-Löwenstein estis inter ĝiaj kutimaj aŭtoroj, sendepende de la tamen pozitivaj interpersonaj rilatoj, speciale kun Claude Piron. Socie, LF klare sin esprimis por la raŭmismo en Esperantio: kaj fakte la antiraŭmistoj, kiuj negas la efektivan ekziston de aŭtenta esperanto-kulturo, senkompromise asertatan jam de William Auld, ne situas inter ĝiaj kunlaborantoj. Politike, LF klare subtenas la batalojn de PEN Internacia, inkluzive de tiu pri la lingvaj rajtoj.
Inaŭguriĝas Gastejo Edmond Privat en La Chaux-de-Fonds
Giorgio Silfer, Kial esperanto bezonas kulturan ĉefurbon,
en: «Literatura Foiro», 53: 2-4.
«[...] en la sulko de la tradicio de Privat, Hodler, Bovet, naskiĝis preskaŭ samloke en Svislando organiza kaj kultura agadcentro, al kiu pivotas seriozaj lingvistoj kaj ankaŭ aktivaj literaturistoj, kiel Valano kaj la rondo de "La Patrolo"».
Naskiĝas Kooperativo de Literatura Foiro (LF-koop)
Tazio Carlevaro, Kultura revuo por la jaroj 80aj,
en: «Literatura Foiro», 59: 2-3.
«[...] la Patrolo, plenuminte sian celon, ĉesas ekzisti. Ĝia morala kaj financa heredaĵo transiras al la fondota kooperativo. [...] Ni alvokas ĉiujn legantojn, kiuj kredas en la originaleco de la E-kulturo, kiuj aprezas nian rolon en literaturo kaj planlingvistiko, kiuj kunsentas kun la kulturpolitika linio de nia revuo, profiti je la ŝanco proponata de LF-koop, kaj aktive kontribui al ĝia morala kaj financa kresko, kiu iom post iom koincidas kun la evoluo de la kulturo en internacia lingvo».
Grupo da esperantistoj, instruistoj kaj staĝantoj en la parko de La Kvinpetalo (1988). Gurue maldekstre staras Giordano Falzoni (1925-1998), grava kunlaborinto de LF-koop. Li estis fundinto de Esperanto Radikala Asocio (ERA), i.a. pentristo, skulptisto, verkisto. Falzoni aktoris en la filmo de Federico Fellini La voce della Luna, kaj en aliaj famaj filmoj (Stradivari, Il nome della rosa).
Michel Duc Goninaz (1933-2016), starante maldekstre, kursanoj en La Kvinpetalo kaj reprezentantoj de LF-koop en 1994. Sidante tute dekstre Ljubomir Trifonĉovski (1958-2013), ĉefredaktoro de Literatura Foiro ekde 1996.
La plena transnacieco
Stella Meester (2009), Literatura Foiro,
en: "La Ondo de Esperanto", 181, p. 20.
Jam de la unua itala periodo (1970-1975) estas rimarkindaj la strebo al aktualeco kaj la atento pri moderna grafiko. Krome necesas mencii la oftajn kontaktojn kun verkistoj neesperantlingvaj, el kiuj interalie ĝermos tre bonaj rilatoj kun la itala intelektularo dum la sekvaj jardekoj (ekzemple kun Umberto Eco kaj Mario Luzi, ambaŭ kandidatoj por la literatura Nobelo). En la finna periodo (1976-1978) en LF rimarkeblas la konkludo de la polemiko pri "la bros-problemo", inter Kálmán Kalocsay kaj István Szerdahelyi, pri la gramatika kategorieco de la radikoj, kaj la apogo al la kanzonistoj el la magia jaro 1977 (Gianfranco Molle, Olivier Tzaut, Johán Valano): pri la lasta ludas rolon ankaŭ la prestiĝo de la premio "La Verko de la Jaro", iniciatita ĝuste de LF tiuepoke. Interesa en tiuj jaroj estas ankaŭ la kunlaboro kun la redakcio de Kontakto.
En la unua svisa periodo (1978-1984) maturiĝas la kresko de la revuo al tuta eldonejo, unu el ĝiaj efikoj estas la portempa transdono de la interlingvistikaj paĝoj al la nova revuo Planlingvistiko, eldonita de LF-koop inter 1982 kaj 1986, sub la redaktado de Jouko Lindstedt (1982-1983) kaj poste de György Nanovfszky.
Dum la ĉefredaktado de Perla Martinelli, LF atingas tre altan nivelon grafike kaj enhave, ankaŭ danke al la evoluo de teknologio. Strategie tiam ĝi forte subtenas la sendependajn kulturcentrojn (LF-koop mem iniciatas unu el ili, La Kvinpetalon en 1985), kaj des pli intense la muzikan kulturon kaj la parolan kulturon.
La transnacieco de la revuo, kun ĉefaj alkroĉaj punktoj kaj okcidente (Italio, Svislando, Francio) kaj oriente (Hungario, Bulgario) kaj en Skandinavio, firmiĝas sub la ĉefredaktado de Ljubomir Trifonĉovski. Samtempe la enhavon eĉ pli influas la rilatado kun la verkistoj de PEN-Klubo Internacia. Rimarkinda estas la kresko de atento pri teatro kaj kino.
Konklude, konstanta karakterizo de LF estas ĝia elasta kongruo al tuta, multfaceta kultura cirkvito, kiu fine de la 1990aj trovas sistemecon en la Pakto por la Esperanta Civito. Enirinte sian kvinan jardekon, Literatura Foiro daŭre estas en la fokuso de la esperanta-kulturo, atestante ankaŭ (sed ne precipe) per siaj polemikoj, ke "alia Esperantio eblas".
Retrospektive kun rigardo estontecen
Perla Martinelli, Ivan Orsini, Carlo Minnaja, Giorgio Silfer (2019),
Tiu Patrolo kreinta tutan foiron,
en: «Literatura Foiro», 300: 196-198.
«La Patrolo ŝosis el junula elano, arbeto kiu havis tuj la saĝon grefti al si pli maturajn spertojn, en fekunda simbiozo. Hodiaŭ ĝia disbranĉiĝinta trunko montras, ke utopioj realiĝas, foje. En tiu konvinto la geamikoj ĝoje kuniĝis, por konfirmi sen nostalgio sian belan rilaton sed precipe sian senvelkan elanon por antaŭenporti ankaŭ estonte originalan transnacian kulturon por la tuta mondo».
Ĉefredaktoroj
1970-1980 Giorgio Silfer
1980-1995 Perla Martinelli
1996-2013 Ljubomir Trifonĉovski
2014 Carlo Minnaja
2015-2019 Zlatoje Martinov
2019-ĝis nun Perla Martinelli
Kooperativo de Literatura Foiro (2024-2026)
Prezidanto: Marc Hiltbrand
Honora prezidanto: Tazio Carlevaro
Vicprezidanto: Perla Martinelli
Sekretario: Giorgio Silfer
<[email protected]>
Esperanta PEN-Centro (2024-2026)
Prezidanto: Giorgio Silfer
Vicprezidanto: Julian Modest
Sekretario: Miroslava Kirova
<[email protected]>